Адным з беларускіх дэмакратаў, якія стаялі за ідэю беларускай самастойнасці, быў паэт Францішак Багушэвіч. Ён адзін з першых казаў аб самавызначэнні беларусаў як нацыі, першы даказаў нараджэнне самастойнай беларускай мовы, якая сфармавалася на аснове жывога народнага фальклору (прымавак, прыказак, паданняў беларусаў. «Беларусь там, дзе жыве наша мова!» — казаў Францішак Багушэвіч.
Гэта быў вялікі чалавек у гісторыі Беларусі і яе культуры. Празаік і перакладчык, паэт і публіцыст, ён стаў сведкам многіх гістарычных падзей у жыцці Беларусі XIX стагоддзя. Нарадзіўся ён у мястэчку Свіраны Віленскага павета Віленскай губерні ў 1840 годзе. Атрымаўшы добрую пачатковую хатнюю адукацыю, ён працягнуў яе ў Віленскай гімназіі, а ў 1861 годзе паступіў на фізіка-матэматычны факультэт Пецярбургскага універсітэта, дзе праявіў сябе як таленавіты студэнт. Але за адмову прыняць новыя універсітэцкія правілы, быў несправядліва выключаны з ліку студэнтаў, і яму давялося вярнуцца на радзіму ў Беларусь у 1862 годзе. Тут ён працаваў простым настаўнікам. За сваю павагу да простага чалавека, за сваю любоў да беларускага народу, яго мове і традыцыям набыў павагу і любоў простага селяніна. У 1863-1864 гадах Францішак Багушэвіч удзельнічаў у паўстанні Кастуся Каліноўскага і ў адным з баёў быў сур’езна паранены.
Прага ведаў штурхнула яго працягнуць сваю адукацыю, і ў 1865 годзе ён паступіў у юрыдычны ліцэй у Нясвіжы, які скончыў у 1868 годзе. Пасля заканчэння ліцэя ён працаваў у Расіі і на Украіне судовым следчым і зарэкамендаваў сябе выдатным юрыстам. А з 1884 года ён адвакат Судовай палаты горада Вільні. Усё жыццё ён па магчымасці дапамагаў бедным беларусам, абараняў іх правы. Памер Францішак Багушэвіч у 1900 годзе.
Але ў гісторыі Беларусі ён застаўся не толькі як таленавіты юрыст, але, у першую чаргу, як найвялікшы беларускі паэт. Творчасць Францішка Багушэвіча звязана з жыццём беларускага народа, яго праблемамі, яго мовай. У зборніках «Дудка беларуская» (1891 г.), «Смык беларускі» (1894 г.) ён паказаў цяжкае жыццё беларускага селяніна. Ён бачыў не проста пакрыўджанага лесам мужыка, а разумнага чалавека, крытычна любіць прыкладацца да чаркі на навакольны свет. У сваіх творах яно адстойваў ідэю сацыяльнай справядлівасці і роўнасці.
