Геніяльнасць — гранічна дапушчальная дэманстрацыя творчага патэнцыялу асобы.
Традыцыйна выяўляецца ў новых і унікальных творах, з спазненнем прызнаюцца «шэдэўрамі».
Часам геніяльнасць тлумачаць новым і нечаканым метадалагічным падыходам да творчаму працэсу. Людзі заўсёды цягнуліся да сваіхсупляменнікаў, якія валодаюць харызмай і пэўным талентам у той ці іншай сферы. Менавіта таму нас прыцягвае ўсе, што звязана з людзьмі кіно, мастацтва, спорту і палітыкі. Таленавітасць недалёка абароніць ад геніяльнасці. Проста таленавітых людзей некалькі больш, чым праўду геніяльных. Навукоўцы вось ужо шмат гадоў спрабуюць раскрыць таямніцу геніяльнасці і растлумачыць свеце феномен Моцартаў, Да вінчы і Эйнштэйна.
Але што такое гэтая праславутая геніяльнасць у нашым разуменні? Само слова паходзіць ад лацінскага «genius», якое азначае «дух». А геніяльнасць — гэта вышэйшая праява творчага патэнцыялу асобы, якое мае вызначальнае значэнне для развіцця грамадства ўцэлым. Геній здольны стварыць новую эпоху ў той сферы, у якой ён працуе. Геніі надзвычай прадуктыўныя і дзейныя. Яны з лёгкасцю авалодваюць ўжо назапашанайкультурнай спадчынай і часцяком выступаюць супраць састарэлых традыцый і нормаў.
І адкуль толькі бяруцца геніі? Гэта яшчэ адно пытанне, на якое маецца мноства адказаў.
Адны спецыялісты ўпэўненыя, што геніяльнасць з’яўляецца вынікам так званага богазносін.
У Старажытным Рыме, да прыкладу, геній з’яўляўся нейкім Вярхоўным істотай, якое дапамагала абраць правільны кірунак грамадскага жыцця. Геніяльнасць для старажытных з’яўлялася дарам багоў.
Іншая тэорыя гаворыць, што геніі — гэта дзеці натхнення. А геніяльнасць — амаль інстынктыўнае стан. Бо геній, па сцвярджэнні многіх, з’яўляецца чалавекам, які ведае практычна ўсе, не вывучыўшы пры гэтым практычна нічога.
Дакладна ясна адно — геній есць выключнай з’явай, якая выбіваецца з агульных і звыклых правілаў. Гэта з’ява настолькі незвычайна і загадкава, што вызначыць яго прыроду не ўяўляецца магчымым. Але адной з самых моцных тэорый паходжання геніяльнасці, з’яўляецца тэорыя аб геніяльнасці, як аб праяве вар’яцтвы. Калі разглядаць геніяльнасць у святле дадзенай тэорыі, то можна сцвярджаць тое, што разнастайныя парушэнні псіхікі могуць быць вельмі карысныя. Многія геніі пра гэта як раз і казалі. Да прыкладу, Байран называў паэтычны талент нічым іншым, як праявай лунацізму.
Ёсць спецыялісты, якія падтрымліваюць тэорыю спадчыну геніяльнасці. Але што тады рабіць з вядомай усім прыказкай, кажучай што «на дзецях геніяў прырода адпачывае»? Але і ў «спадчыннай» тэорыі ёсць свае доказы.
Сёння навукоўцы прыйшлі да высновы, што геніі — гэта ў асноўнай сваей масе ўсе ж хворыя людзі. Але калі раней геніяльнасць ставілі ў адзін шэраг з вар’яцтвам, то зараз існуе меркаванне, што карані геніяльнасці крыюцца ў легкім псіхічным адхіленні. Гаворка зусім не ідзе аб вар’яцтве, а толькі аб адной з формаў аўтызму. Пры гэтай форме захворвання інтэлект не пакутуе, але назіраецца істотнае зніжэнне сацыяльных здольнасцяў. Гэта захворванне, на якое пакутавалі многія геніяльныя асобы (Ньютан, Эйнштэйн, Моцарт, Кант), называецца сіндромам Аспергера.
Мы, людзі сучаснасці, прывыклі ўспрымаць усе былыя дасягненні чалавецтва, як належнае. Але ж менавіта геніяльнасць з’яўлялася на працягу многіх тысячагоддзяў тым рухавіком прагрэсу, які дапамог чалавецтву прыйсці да таго ўзроўню развіцця, які мы маем цяпер. Давайце ж схіляць галавы перад людзьмі таленавітымі, бо талент з’яўляецца бясконцай здольнасцю імітаваць геніяльнасць, якая ў сваю чаргу можа апынуцца просты нервовай хваробай.