Вайна… Яна пастукалася ў кожны дом, прынесла бяду: маці страцілі сваіх сыноў, жонкі не дачакаліся мужоў, дзеці засталіся без бацькоў. Разбураныя вёскі, гарады, царуючы голад і холад — усюды гора і слёзы.
Тысячы людзей прайшлі праз цяжкасці вайны, перажылі жудасныя пакуты, але яны выстаялі і перамаглі. Перамаглі ў самай цяжкай і доўгай з усіх сусветных воін, перанесеных да гэтага часу чалавецтвам. І ці жывыя яшчэ тыя людзі, якія ў жорсткіх баях абаранялі нашу Радзіму. Ваеннае жыццё ўсплывае ў друкаваных старонках самымі страшнымі ўспамінамі, але менавіта яно нагадвае аб стойкасці, мужнасці, нязломнасці духу, сяброўства і вернасці — аб якасцях, на сённяшні дзень так рэдка праяўляюцца.
Пісьменнікі, журналісты таксама ваявалі і выконвалі свой прафесійны абавязак. Многія з іх загінулі, многія атрымалі калецтвы і ацалелі ў агні выпрабаванняў. Вось тыя, што засталіся ў жывых, працягвалі пісаць пра вайну. Яны распавядалі аб тым, што стала не толькі іх асабістым болем, але і трагедыяй усяго пакалення. Сваімі нарысамі, апавяданнямі, раманамі яны і сёння не даюць нам забыць жахі вайны, яны папярэджваюць нас, сучаснае пакаленне, аб небяспецы, якую нясе забыцце урокаў мінулага.
Я, як і ўсе мае аднагодкі, не ведаю вайны. Не ведаю і не хачу вайны. Але бо яе не хацелі і тыя, хто гінуў, не думаючы аб смерці, не думаючы аб тым, што не ўбачаць больш ні сонца, ні травы, ні лісця, ні дзяцей…
Пра подзвігі народных нам і нашым дзецям будуць расказваць застаўшыяся старонкі легенд, скрываўленыя радкі раманаў і аповесцяў, прабітыя куляй радкі вершаў. Тэма подзвігу, масавага гераізму народа ніколі не будзе вычарпаная ў нашай літаратуры. Прыкладам выявы гэтай тэмы можа служыць творчасць Міхаіла Шолахава. Ужо ў першых нарысах пісьменнік вызначае вобраз чалавека, які захаваў тое, што робіць чалавека непераможным, — душу жывую, сардэчнасць, здольнасць ясна мысліць. Людзей розных лёсаў і характараў звялі франтавыя дарогі ў раздзелах рамана «Яны змагаліся за Радзіму»: адважны Лапахін, стрыманы Стральцоў, Звягінцаў. Вайна перабудавала прытомнасць мірнага чалавека на свядомасць воіна. Няскончаны пісьменнікам раман апынуўся жывучым доказам таго, што вайна — гэта таксама жыццё. Вось гэтае асаблівае жыццё, напоўненае гераізмам, гумарам, трагедыяй, любоўю і прадставіў Шолахаў.
Чытаючы радкі твораў аб вайне, прыходзіш думках толькі да адной высновы: не дай, Бог, каб паўтарыліся жахі вайны.
Хай мірна растуць дзеці, не палохаючыся выбухаў бомбаў, хай служба ў радах беларускай арміі будзе патрыятычным абавязкам, каб не прыйшлося плакаць маці аб загінуўшых сынах. Хай чалавечая памяць захоўвае ў сабе і вопыт многіх, што жылі да нас пакаленняў, і досвед кожнага, хто пабываў у ваенных дзеяннях. І няхай жа гэтая памяць і вопыт вучаць нас дабру, миролюбию, чалавечнасці. І няхай ніхто з нас не забудзе, хто і як змагаўся за нашу свабоду і шчасце.
Мы ў даўгу перад табой, салдат! Мы не забудзем пра салдата, не вернуўшага з вайны. Не забудзем, якой цаной ён здабыў перамогу, захаваў для мяне, і для мільенаў маіх суайчыннікаў мову, культуру, звычаі, традыцыі, веру і «сэрцам дакраніся да подзвігу».
